Master of Māori and Indigenous Leadership Programme

E kore te ao e panoni i te tangata kotahi… he toa takitini.

Group Category winner: Kaupapa Māori

Master of Māori and Indigenous Leadership (MMIL) Group – Aotahi School of Māori and Indigenous Studies, University of Canterbury | Te Whare Wānanga o Waitaha

Ahorangi Tūhono Garrick Cooper, Ahorangi Tūhono Sacha McMeeking, Jamie Hape and Liam Grant

Left to right: Associate Professor Garrick Cooper, Sacha McMeeking, Jamie Hape and Liam Grant

Left to right: Associate Professor Garrick Cooper, Associate Professor Sacha McMeeking, Jamie Hape and Liam Grant

"Ko tō mātou whāinga kia tūhonohono tonu ngā ākonga, kia noho tonu ki ō rātou whenua e pai ai te haere tonu o ā rātou mahi, me te puta haere tonu o ngā painga i te wā o te akoranga."

I tīmata te Akoranga Tohu Paerua mō Te Hautūtanga Akoranga Māori, Iwi Taketake hoki (MMIL) i tētahi kōrerorero i waenga i a Sacha McMeeking (I taua wā koia te tumuaki o Aotahi: Te Kura mō ngā Akoranga Māori, Iwi Taketake hoki), rāua ko Tā Tīpene O’Regan, nāna te kī, ko ngā kupenga i whakawhanaketia e ia i te whare wānanga i noho hei pūtake mō tana āhei ki te ārahi me te kawe tikanga mō ngā kaupapa Māori. Ehara te whāinga o te hōtaka i te whakaako i te hautūtanga pakihi, te whakangungu tangata rānei, engari kia tupu ai he kaihautū auaha, whakaaro rautaki hoki i ngā wāhanga mātauranga huhua puta noa i Aotearoa ka taea e rātou te whakatinana kaupapa hei kawe whakamua i te mana motuhake me te tino rangatiratanga i ō rātou hapori ake.

E haere ana te hōtaka i te Whare Wānanga o Waitaha - University of Canterbury (UC) engari e toro ana ki te motu katoa, me te piri tonu mai o ngā ākonga i te huhua o ngā ao, me ngā ara mahi. He kaiako ētahi, he kaimahi toko i te ora, he pirihimana, he āpiha whare herehere, he kaiwhakawhānau, he tapuhi, he kaitiaki, he kaimahi hangarau whakawhiti pārongo, he ringa toi whakaari, auaha hoki, he kaimahi kāwanatanga, ā-motu hoki, he kaihautū ētahi, ā, he kaitiaki ā-iwi, ā-hapū anō hoki. Kei ngā tāngata katoa te whāinga taurite, kia noho rātou hei kaihautū i tō rātou ao. He whāinga pae tawhiti te whakawhanake i tētahi hōtaka i wātea ki te matahuhua o ngā ākonga, ki te tautoko hoki i ō rātou hiahia ahurei. Ko ngā wero tino hira ko te noho taratahi, ko ngā takiwā noho, ko ngā mahi kikokiko tūturu, ko te wā me ngā whakaūnga k ite whakaoti mahi, ko te horopaki o muri o te tangata, me ngā whakaaro iwi taketake. Ahakoa i whakaarotia i te tuatahi ka haere te Tohu Paerua MMIL mō te rima tau, ka tae tēnei ki te iwa tau ōna e haere ana, ā, neke atu i te 400 ngā ākonga i roto i ōna tira 17 puta noa i te motu i whai wāhi mai, ā, ko te pāpātanga whakaoti kei te 85% (kia whakaritea ki te 68% o ngā tohu paerua Māori katoa i UC).

Participants are welcomes into the building

Ko te ara i hāpainga e te kaupapa nei i takea mai i ngā kaupapa Māori, arā, he hari i te tira whakaako ki ngā ākonga, ki te tūtaki ki a rātou i tō rātou wāhi mahi - i roto i ō rātou rohe, i ō rātou marae tonu - mā te hora wānanga i reira. E haere ana ngā kauapa tuatahi e rua mā ētahi wānanga i ngā mutunga wiki ka tū ki ngā marae. He huarahi tika ā-ahurea tēnei mea te wānanga, ā, he ara whakaako Māori i takea mai i te ariā o te whanaungatanga, e noho ai te tangata i ōna hui anō, kanohi-ki-te-kanohi, mō tētahi wā āhua roa – i roto i te hātepe whakawhiti kōrero, huritao, me te hātepe ako, whai hoki i te māramatanga. “Ko tō mātou whāinga kia tūhonohono tonu ngā ākonga, kia noho tonu ki ō rātou whenua e pai ai te haere tonu o ā rātou mahi, me te puta haere tonu o ngā painga i te wā o te akoranga.” Mā konei ka āhei ngā ākonga ki te hanga hononga, ki te mahi pāhekoheko hoki ki ō rātou hoa mō ngā whāinga o te katoa.

Kia whai wheako ā-ringa ai ngā ākonga i ō rātou hapori, kia pai ai tō rātou takatū mō ngā tūranga hautū, e whakatūria ana te hōtaka i roto i tētahi kaupapa mahi tūturu ka hoahoatia, ka whakatinanatia hoki e te ākonga. Ko taua kaupapa tētahi kaupapa kaingākau, he kaupapa rānei i whakahāngaitia ki ā rātou mahi kua tīmata kē i roto i tō rātou whakahaere, i tō rātou hapori rānei, engari e noho ana te whakawhanake mana motuhake hei wāhi nui o ngā kaupapa katoa.

Ka kapi i a rātou ngā momo mahi me ngā ahumahi maha i roto i ngā rāngai tūmatanui, tūmataiti hoki. E uru ai te ākonga ki te tohu, ka tukua e ia tētahi pōtawhōrio o ana mahi, kei roto nei tētahi huatau o tana kaupapa e marohitia ana. E whakawhanaketia ēnei kaupapa i waenga i ngā akoranga wānanga tuatahi e rua, ā, ka horaina i roto i te raumati i muri i te whāinga wāhi o ngā ākonga ki tētahi haere ā-motu, ā-ao rānei hei whakakite i ngā kōkiri iwi taketake hāngai ki a rātou. I muri i te horanga o tāna kaupapa, ka hanga ariā, ka rangahau hoki te ākonga i tētahi āhuatanga o roto.

The MMIL team lead a discussion around the table

I ngā marama me ngā tau tuatahi o te kaupapa, ka kitea nā ngā ekenga taumata akoranga i haukoti ētahi o ngā whiringa ako i wātea ki ngā ākonga, nā te mea kāore he tohu paetahi o ētahi. Hei whakatikatika i tēnei, i tukua ngā ākonga kia urutomo ki ētahi kaupapa mātauranga e rua i raro i tētahi Tohu Paetahi 60 tohu mō te Hautūtanga Māori, Iwi Taketake hoki. Nā te whakaoti i te tohu paetahi ki tētahi tohu B toharite i āhei ai ngā ākonga ki te uru ki te akoranga tohu paerua whānui. Waihoki, he maha ngā ākonga kāore i whakauru ki te akoranga me ngā pūkenga mātauranga tika hei whakaoti tika i tā rātou tuhinga rangahau. Kia piki ai tō rātou akoranga, i meatia te pepa mō Ngā Tikanga Rangahau Māori kōwhiri kia noho hei pepa whakahau, ā, e tukua ana he tautoko tāpiri ināianei hei āwhina i te whakawhitinga mai i tētahi momo mahi ā-rōpū ki tētahi tikanga mahi takitahi, ārā, te tuhituhi i te tuhingaroa, te rangahau hoki. Haere ai te kaitiaki pukapuka ā-kaupapa o te akoranga ki ngā wānanga ki te whakapakari hononga ki ngā ākonga, kia tupu hoki ngā pūkenga rangahau, ā, mai i 2022, kua haere ētahi rōpū iti o ngā kaimahi o Te Whare Wānanga o Waitaha ki ngā marae i ngā rohe mō ētahi wānanga tuhituhi e toru ia tau. Kia whai hua ai ngā ākonga i ngā whakaaro o ētahi atu iwi taketake, mā tētahi pepa haere ā-ao whakahau rātou e akoako ki ēnei whakaaro mā ngā haerenga. Mai i 2017, kua torotoro ngā ākonga ki ngā wāhi i New Mexico, i Alaska, i British Colombia, i Saskatchewan, i Washington State, i Hawaii, me Āhitereiria.

Mai rā anō, kua whai Te Tohu Paerua Hautūtanga MMIL i ngā tikanga āko ā-tira. Ka uru ki tēnei te kirimana i ngā pou i waho i te whare wānanga - he kaihautū Māori whai mana, ka noho hei kaiakopono mō ia tira. He tāngata whai mana ēnei pou i te ao Māori, ā, kāore e mutu mai i te whāinga mana mō te hōtaka, engari ka noho hei tauira o te hautūtanga i takea mai i ngā wheako taketake, mā ā rātou mahi whakamīharo ka oho ngā ākonga, me te whai i aua ara i tō rātou ao. Ko ētahi o ngā tauira ko Tākuta Bentham Ohia, Tumuaki o Te Wānanga o Aotearoa 1999-2005, rātou ko Che Wilson, he rangatira noho i te Tekau-mā-rua, te kāhui tohutohu, tautoko hoki i te Ariki-Nui, ko Ahorangi Rangi Mataamua (Te Kunenga ki Pūrehuroa), te tangata o Aotearoa mō te tau 2024. He whāinga wāhi anō ō te akoranga mō āna kaimahi whakaako ake. Nā te kaupapa nei i karanga atu ki ētahi tohunga mai o te motu katoa, i piki ai te whāinga pūkenga o ngā kaimahi, i taea ai hoki te whakaako i te taha o ētahi o ngā tino hinengaro o te ao Māori. He ekenga taumata te horanga whai hua o tēnei kaupapa whānui e whakaata nei i ngā mahi nui o ngā kaimahi o Te Whare Wānanga o Waitaha katoa, āna kaikōrero manuhiri me ngā pou kua whai wāhi mai.

Participants working on an outdoors activity

Ko ētahi o ngā hua matua o Te Tohu Paerua ko te whakawhanaunga, ko te mātai pae tawhiti, te hora rangahau ki te ao, me te whai tohu kairanga. I te tau 2021, ka whakahaeretia tētahi wānanga i Te Whāre Wānanga o Waitaha i whakakitea ai ngā kōkiri whakamere a ngā ākonga kua tohia, e whakatinanatia ana ināianei, me tana whaiwhai pūtea ināianei ki te whakatū hui taumata anō i tēnei tau. Kia wātea kē atu ai ngā rangahau ākonga ki tētahi minenga Māori, iwi taketake whānui kē atu, i tīmataria tētahi hautaka tuihono wātea ki te katoa, a Te Tira, i te tau 2023. Ia tau, ka kōwhiria ngā tuhinga tino pai e rima, ka etitatia, ā, ka whakaputaina ki te ao. He maha ngā tauira kua puta ka piki ki ngā akonga kairangi, ahakoa i Te Whare Wānanga o Waitaha, ahakoa i whare mātauranga kē atu.

Neke atu i te 10 ngā ākonga o mua kua whakauru ki tētahi Tohu Kairangi mō Te Mātauranga Māori, Iwi Taketake hoki, ki ētahi atu kaupapa ako rānei i Te Whare Wananga o Waitaha, mai i Te Mahi Toko i Te Ora, ki te Mātai Pūhanga, ki te Mātauranga. 15 neke atu kua whakauru ki ētahi atu whare mātauranga matua huri noa i te motu.

"Ko te wāhi ki a mātou hei kaiako ehara i te mea kia kawea ēnei panonitanga, engari kia whakamanaia ētahi atu kia kawe whakamua i te mana motuhake me te tino rangatiratanga i ō rātou hapori ake – he tuku tonu i te mātauranga, i ngā pūkenga rangahau, i te māia me ngā whatunga tangata ki a rātou, kia kaua hoki rātou e wareware ko wai rātou."

English version

Master of Māori and Indigenous Leadership (MMIL) Team's profile video

View the MMIL team's award video

Related Content

Te Whatu Kairangi 2025 Awardees |

2025 Profiles

Read the teaching and learning profiles of the 2024 Te Whatu Kairangi | Aotearoa Tertiary Educator Award winners. 

Te Whatu Kairangi logo 2025

2025 Te Whatu Kairangi Awardees

Congratulations to all the outstanding teachers who have received 2025 Te Whatu Kairangi – Aotearoa Tertiary Educator Awards, for their contribution to tertiary teaching and learning.

twk.ps

Te Whatu Kairangi

The prestigious annual Aotearoa tertiary educator awards.